توسط : در این مقاله، سفری به تاریخ پر زرق و برق و سرنوشت پر فراز و نشیب کازینوهای قدیمی ایران (Iran Casinos) خواهیم داشت. پیش از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، ایران میزبان چندین کازینوی مجلل و مشهور بود که نه تنها به عنوان مراکز سرگرمی و شرطبندی، بلکه به عنوان نمادهایی از تجدد و سبک زندگی غربی در آن دوران شناخته میشدند. این مکانها، پاتوق ثروتمندان، درباریان، هنرمندان و گردشگران خارجی بودند که شبهای خود را با هیجان بازیهایی چون پوکر، باکارات و رولت سپری میکردند. دربار پهلوی، به ویژه شخص محمدرضا پهلوی و خواهرش اشرف پهلوی، علاقهای وافر به این سرگرمیها داشتند. با وقوع انقلاب، این فصل از تاریخ ایران به پایان رسید، کازینوها تعطیل و هرگونه فعالیت مرتبط با قمار غیرقانونی اعلام شد. این مقاله به بررسی عمیق و تخصصی این مراکز، تاریخچه آنها، شخصیتهای کلیدی مرتبط و تأثیرات اجتماعی و اقتصادی آنها میپردازد.
عصر طلایی قمار در ایران: نگاهی به دوران پهلوی
دوران سلطنت محمدرضا پهلوی را میتوان اوج فعالیتهای مرتبط با قمار و کازینو در ایران دانست. این پدیده صرفاً یک سرگرمی نبود، بلکه بخشی از ساختار قدرت، اقتصاد و روابط اجتماعی نخبگان آن دوره را تشکیل میداد. از دربار سلطنتی گرفته تا محافل خصوصی ثروتمندان، بازیهای شرطبندی با مبالغ هنگفت رواج داشت.
شور و اشتیاق دربار پهلوی به بازیهای کازینویی
قمار در دربار پهلوی یک تفریح روزمره و جدی تلقی میشد. گزارشهای تاریخی متعددی نشان میدهد که محمدرضا شاه، به خصوص پس از صرف ناهار، به همراه نزدیکان خود به بازی مشغول میشد. بازیهای مورد علاقه او شامل باکارات (Baccarat) و پوکر (Poker) بود که در آن زمان نمادی از پرستیژ و مهارت ذهنی به شمار میرفت. در این میان، شخصیتهایی چون محمود حاجبی، پروفسور یحیی عدل و ابوالحسن ابتهاج (رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه) از همبازیهای ثابت و اصلی شاه بودند. این جلسات شبانه تنها جنبه سرگرمی نداشت و مبالغ کلانی در آنها رد و بدل میشد.
یکی از مشهورترین وقایع ثبت شده، باخت هنگفت ۷۰۰,۰۰۰ پوند استرلینگ توسط شاه در یک شب بازی پوکر است. این مبلغ در دهه ۱۹۷۰ میلادی، ارزشی معادل چندین میلیون دلار امروزی داشت و نشاندهنده ابعاد مالی این بازیها بود. گفته میشود پس از این باخت سنگین، شاه تا حد زیادی از پوکر فاصله گرفت و بیشتر به بازی بریج (Bridge) روی آورد.
نقش اشرف پهلوی، خواهر دوقلوی شاه، در ترویج فرهنگ قمار در دربار حتی از خود شاه نیز پررنگتر بود. کاخ او به محفلی برای برگزاری بازیهای بزرگ با حضور مقامات، تجار و چهرههای بینالمللی تبدیل شده بود و گفته میشود بخش قابل توجهی از سود حاصل از این بازیها به او میرسید. همچنین، ملکه ثریا اسفندیاری بختیاری، همسر دوم شاه، نیز به عنوان یکی از علاقهمندان جدی به بازیهای کازینویی در تاریخ ثبت شده است.
معماریهای باشکوه و قطبهای سرگرمی: معرفی مشهورترین کازینوهای ایران
کازینوهای پیش از انقلاب صرفاً مکانی برای قمار نبودند؛ آنها مجموعههای تفریحی-اقامتی عظیمی بودند که با معماریهای خیرهکننده، استاندارد جدیدی از تجمل را در خاورمیانه تعریف کردند. این کازینوها به دقت در مکانهای استراتژیک توریستی ساخته شدند تا هم نخبگان داخلی و هم گردشگران خارجی را جذب کنند.
کازینو هتل آبعلی: تفرجگاه کوهستانی نخبگان پایتخت
هتل آبعلی، واقع در منطقه خوش آب و هوای آبعلی در نزدیکی تهران، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی افتتاح شد. این هتل که طراحی آن توسط معماران برجسته آلمانی و روسی صورت گرفته بود، به سرعت به پاتوق آخر هفته ثروتمندان تهرانی تبدیل شد. در سال ۱۳۴۷، شاه این هتل را به دو شریک لبنانی اجاره داد که آنها با درک پتانسیل بالای مجموعه، آن را به یک کازینوی مجهز تبدیل کردند. این کازینو به دلیل نزدیکی به پایتخت، محلی ایدهآل برای فرار از شلوغی شهر و لذت بردن از بازی و تفریح بود و تا اواخر دهه ۶۰ شمسی، هرچند به شکلی محدودتر، به فعالیت خود ادامه داد.
کازینو بابلسر: نگین درخشان سواحل خزر
شاید بتوان کازینوی بابلسر را مشهورترین و بزرگترین کازینوی شمال ایران نامید. این مجموعه عظیم که تأسیس آن به دستور غلامرضا پهلوی (برادر شاه) صورت گرفت، پس از یک دوره ساخت ۱۲ ساله، سرانجام در سال ۱۳۲۹ به بهرهبرداری رسید. این کازینو بخشی از یک مجتمع تفریحی بزرگ بود که از جنوب به شهر و از شمال مستقیماً به ساحل دریای خزر متصل بود. معماری منحصر به فرد و امکانات لوکس آن، از جمله استخر مختلط که در آن دوران نمادی از مدرنیته بود، آن را به مقصدی بیرقیب برای گردشگران تبدیل کرده بود. کازینو بابلسر تا سال ۱۳۵۷ به فعالیت پررونق خود ادامه داد اما پس از انقلاب متروکه شد و امروزه به خرابهای تبدیل شده که تنها خاطرهای از شکوه گذشته را یدک میکشد.
کازینو کیش: پروژه جاهطلبانه “مونت کارلوی خاورمیانه”
در سال ۱۳۴۹، طرح توسعه بلندپروازانه جزیره کیش با بودجهای معادل ۱۰۰ میلیون دلار کلید خورد. هدف اصلی این طرح، تبدیل کیش به یک مرکز توریستی بینالمللی و رقابت با مقاصدی چون مونت کارلو بود. قلب این پروژه، کازینوی کیش بود که همزمان با هتل شایان در سال ۱۳۵۲ افتتاح شد. این کازینو با استانداردهای جهانی ساخته شده بود و کارکنان آن از متخصصان اروپایی و آفریقای جنوبی انتخاب شده بودند تا تجربهای بینقص را برای میهمانان فراهم کنند. میزهای پوکر، رولت و بلکجک آن همواره مملو از شیوخ ثروتمند عرب، تجار بینالمللی، درباریان و توریستهای خارجی بود. این کازینو نماد اوج روابط بینالمللی ایران در آن دوره بود، اما عمر کوتاهی داشت و در شهریور ۱۳۵۷ به دستور دولت وقت شریف امامی، پیش از پیروزی انقلاب، تعطیل شد.
کازینو رامسر: تجمل و وقار در عروس شهرهای ایران
هتل و کازینوی رامسر، که ساخت آن در سال ۱۳۱۱ به پایان رسید، یکی از قدیمیترین و زیباترین مجموعههای اقامتی-تفریحی ایران بود. این هتل با معماری کلاسیک اروپایی که توسط معماران آلمانی طراحی شده بود، در انتهای بلواری قرار داشت که به همین دلیل به “بلوار کازینو” (بلوار معلم کنونی) شهرت یافت. کازینوی رامسر بیشتر پاتوق اشراف و خانوادههای ثروتمند قدیمی بود و فضایی رسمیتر و سنگینتر نسبت به کازینوهای دیگر داشت. پس از انقلاب، بخش کازینوی آن به طور کامل از بین رفت و بسیاری از مجسمهها و تزئینات گرانبهای آن تخریب شد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی کازینوها در ایران پیش از انقلاب
وجود کازینوها در ایران دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی، پدیدهای چندوجهی با تأثیرات متناقض بود. این مراکز از یک سو به عنوان موتورهای محرک اقتصاد محلی و صنعت گردشگری عمل میکردند و از سوی دیگر، هدف انتقادات شدید از سوی اقشار مذهبی و سنتی جامعه قرار داشتند.
موتور اقتصادی یا نماد فساد اجتماعی؟
از منظر اقتصادی، کازینوها نقش مهمی در جذب سرمایهگذاری خارجی، ایجاد اشتغال برای هزاران نفر (از مدیران و دیلرها تا کارکنان هتل و خدمات) و توسعه صنعت توریسم داشتند. دلارهای نفتی و ورود گردشگران ثروتمند، چرخ اقتصاد را در مناطقی مانند کیش و شهرهای شمالی به حرکت در میآورد. با این حال، از دیدگاه اجتماعی، این مراکز به عنوان نمادهایی از “غربزدگی”، ترویج فساد اخلاقی و ایجاد شکاف طبقاتی تلقی میشدند. بسیاری بر این باور بودند که این فضاها باعث خروج ارز از کشور و گسترش فرهنگ مصرفگرایی بیرویه میشوند.
افول یک امپراتوری: پایان عصر کازینوها در ایران
با اوجگیری اعتراضات مردمی در سال ۱۳۵۷، دولت وقت به نخستوزیری جعفر شریفامامی در تلاشی برای آرام کردن فضای مذهبی جامعه، دستور به تعطیلی تمامی کازینوها و قمارخانههای کشور داد. این اقدام که در شهریور ماه آن سال انجام شد، نمادی از عقبنشینی حکومت در برابر خواستههای انقلابیون بود. با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷، فعالیت قمار به طور کلی حرام و غیرقانونی اعلام شد و فصل کازینوهای فیزیکی در ایران برای همیشه بسته شد.
تحول قمار در ایران: از کازینوهای فیزیکی تا پلتفرمهای آنلاین
اگرچه کازینوهای فیزیکی از بین رفتند، اما مفهوم بختآزمایی و شرطبندی به اشکال دیگری ادامه حیات داد. در دهههای بعد، پدیدههایی مانند “ارمغان بهزیستی”، برگههای پیشبینی مسابقات ورزشی موسوم به “توتو” و قرعهکشیهای بزرگ بانکها، جایگزینهای کنترلشده و قانونی برای ارضای این هیجان شدند. با ظهور اینترنت و گسترش آن در دهه اخیر، این عرصه دستخوش تحولی بنیادین شد. امروز، سایتهای شرطبندی آنلاین و کازینوهای آنلاین به عنوان جانشینان دیجیتال کازینوهای قدیمی ایران، فضایی جدید و در دسترس را برای علاقهمندان به این حوزه فراهم کردهاند و تاریخچه این سرگرمی را در قالبی مدرن ادامه میدهند.
نکتهای در باب بازی مسئولانه
این مقاله صرفاً جنبه تاریخی و تحلیلی دارد. لازم به ذکر است که شرطبندی و قمار با ریسکهای مالی جدی همراه است و میتواند منجر به اعتیاد شود. همواره به صورت مسئولانه بازی کنید، از قوانین محلی خود آگاه باشید و به یاد داشته باشید که این فعالیتها صرفاً برای افراد بالای ۱۸ سال مجاز است. هرگز با پولی که توانایی از دست دادنش را ندارید، وارد بازی نشوید.
سوالات متداول (FAQ) درباره کازینوهای قدیمی ایران
-
مشهورترین کازینوهای ایران قبل از انقلاب کدامها بودند؟
چهار کازینوی اصلی و مشهور ایران عبارت بودند از: کازینو بابلسر و کازینو رامسر در شمال کشور، کازینو هتل آبعلی در نزدیکی تهران و کازینو کیش در خلیج فارس که با هدف تبدیل شدن به قطب گردشگری منطقه ساخته شده بود.
-
چرا کازینوها در ایران تعطیل شدند؟
در آستانه انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، دولت وقت برای کاهش خشم عمومی و به عنوان یک ژست آشتی با نیروهای مذهبی، تمامی کازینوها را تعطیل کرد. پس از انقلاب، قمار به طور کلی حرام و غیرقانونی اعلام شد و این مراکز دیگر هرگز بازگشایی نشدند.
-
چه کسانی به کازینوهای ایران رفت و آمد میکردند؟
مشتریان اصلی این کازینوها شامل اعضای دربار پهلوی، مقامات دولتی، تجار و ثروتمندان ایرانی، و همچنین گردشگران خارجی به ویژه شیوخ و بازرگانان عرب از کشورهای حاشیه خلیج فارس بودند.
-
سرنوشت ساختمانهای کازینوهای قدیمی چه شد؟
سرنوشت این بناها متفاوت بود. کازینوی بابلسر به یک ویرانه تبدیل شده است. ساختمان کازینوی کیش به نهادهای نظامی واگذار شده است. هتل رامسر همچنان به عنوان هتل فعالیت میکند اما بخش کازینوی آن از بین رفته است.
-
آیا قمار در ایران امروز قانونی است؟
خیر، بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، هر نوع قمار و شرطبندی به صورت فیزیکی و آنلاین جرم تلقی شده و غیرقانونی است.
